نفخ و آروغ ، روش اجتناب از آنها

آروغ زدن، باد روده و نفخ شکم و خروج گاز از دستگاه گوارش که می تواند با صدا و بی صدا  باشد ،امری طبیعی است اما می تواند موضوعی شرم آور و یا ناراحت کننده باشد. اینها موضوعاتی هستند که ناخوداگاه می تواند افراد را دچار شرم و استرس نماید. اما با توجه به نکات ساده برای کم کردن آروغ و نفخ می توان این حس نا خوش آیند را بر طرف کرد.

اما این مشکلات چیستند و چگونه می توان با آن برخورد کرد و از شر آن خلاص شد؟

نفخ معده و باد گلو و باد روده هر سه طبیعی بوده و به دلیل هوای بلعیده شده که همراه غذا یا نوشیدنی وارد دستگاه گوارش می شود، ایجاد شده و یا گازهای هستند که هنگام هضم مواد غذایی تولید می شوند. ممکن است هر کدام از ما این گازهای آزار دهنده را گاه گاهی تجربه کرده  باشیم اما گاهی از موارد این تجربه گاه گاه به تجربه تلخ مداوم تبدیل می شود که آنگاه آزار دهنده و رنج آفرین خواهند بود.

اگر گازهای روده و معده آزار دهنده و مشکل آفرین شود شاید نشانه ای از بیماری جدی دستگاه گوارش باشد که نیاز است دکتر شما از آن مطلع شده و با بررسی های بیشتر به کشف علت مشکل نایل آید لذا در صورتی که گازهای طبیعی روده و معده در حال آزار دادن شما هستند سری به دکتر خود بزنید ، و همانطور که به دکتر خود سری می زنید می توانید از مطالب زیر برای کاهش مشکلات خود استفاده کنید.

نفخ ، تجمع گاز در معده و روده

وقتی گاز از طریق باد گلو – آروغ – یا باد شکم دفع نشود در معده یا روده تجمع یافته و به صورت نفخ بروز می کند. شکم باد کرده و متسع می شود . نفخ می تواند با درد همراه باشد که ممکن است خفیف و مبهم و یا آزار دهنده و شدید باشد. اجابت مزاج و یا دفع گاز می تواند درد و نفخ را کاهش دهد.

نفخ ،می تواند طبیعی و بی دردسر باشد و همچنین می تواند نشانه ای از یک بیماری مهم باشد. می توان به موارد زیر توجه کرد:

• غذا های چرب. خوردن عذاهای پرچرب موجب تاخیر تخلیه معده شده و همین تاخیر در تخلیه معده حس پری معده ایجاد می کند .
• استرس و اضطراب موجب می شود که غذا با حرص خورده شده و همراه آن هوا بلعیده شود که می تواند موجب نفخ گردد
• استعمال دخانیات، نفخ در آدم های سیگاری یکی از شکایت هاست
• بیماری های دستگاه گوارش نظیر انسداد و یا عفونت ها می تواند با اتساع روده و معده و نفخ خود را نشان دهد.
• سندروم روده تحریک پذیر. مشکلی که با درد شکم و کرامپ – قولنج های گوارشی- و تغیر عملکرد روده ها همراه هست
• حالتی شبیه به بیماری سلیاک یا عدم تحمل لاکتوز که در این حالت دستگاه گوارش نمی تواند بعضی ترکیب های غذایی و مواد خاص را هضم نماید.

بهتر است برای کاهش نفخ ، از غذاهای نفاخ پرهیز کرد. برای شروع می توان به غذا های زیر توجه کرد:
• دانه های بو داده                                                          • نوشیدنی گازدار
• کلم بروکلی                                                                • کلم و گل کلم
• آدامس                                                                       • آب نبات 
• میوه های مثل سیب، هلو، گلابی                                      • کاهو

آروغ زدن راهی برای رهایی از شر گازهای اضافه

گاز دستگاه گوارش باید به نوعی از بدن خارج شود . یکی از راه های خروج آن باد گلو یا آروغ زدن است. هوا از معده به سمت مری و از دهان خارج می شود که همراه با صدا و بوی خاصی است. آروغ زدن یکی از راه هایی است که بدن ما برای رهایی از گازهای اضافه معده از آن استفاده می کند

به هر دلیل که هوا وارد معده شود مثلا وقتی تند و سریع غذا می خوریم، و یا موقع غذا خوردن مشغول داستان سرایی از شجاعت های خود هستیم و یا از موفقیت های خود حرف می زنیم. یا هنگامی که آدامس می جویم و یا آب نبات مک می زنیم همراه این کارها ، همزمان با مواد غذایی هوای زیادی به معده ی بیچاره ی خود وارد می کنیم. همین بلا را نوشیدنی های گاز دار سر ما می آورند و یا وقتی با نی از نوشیدنی می نوشیم هوا وارد معده می کنیم.

بیماری ریفلاکس هم همین مشکلات را برای ما فراهم می کند. به دلیل ریفلاکس ،اسید معده به مری بازگشت کرده و ما برای از بین بردن حس بد ایجاد شده مجبوریم مرتب آب دهان خود را قورت دهیم تا این بازگشته های از معده را به همان محل بازگردانیم. همین مشکل است که موجب آروغ زدنها می شود.
برخی مردم به دلیل عادات عصبی که دارند هوا قورت می دهند. حتی وقتی هیچ نمی خورند. این آدم ها هم مرتب آروغ می زنند.
در برخی حالات مشکلات التهابی معده ( گاستریت )، بیماری زخم معده (peptic ulcer)می تواند عامل آروغ زدن باشد. البته اشکال در تخلیه مناسب و در زمان مناسب معده (gastroparesis) هم می تواند دلیلی بر آروغ زدن باشد.

نکات ساده که می تواند آروغ زدن را کم کند :

• آرام و آهسته بخورید و بنوشید. باور کنید کسی قصد حمله به سفره شما را ندارد . با آرامش و آهستگی غذا بخورید و با این کار زمان کافی برای جویدن و بلع آن خواهید داشت و با این کار علاوه بر کمک فراوان در هضم غذا ، هوای کمتری هم قورت می دهید.

• با نی ننوشید. شاید بعضی ها فکر می کنند کلاسشان پایین می آید و نوشیدن از لیوان را دوست ندارند و دوستتر دارند تا نوشیدنی را با واسطه ی نی نوش جان کنند. اما بدانید و آگاه باشید که نوشیدن از طریق نی موجب می شود که همراه ماده نوشیدنی مقداری هوا که بیشتر از نرمال است بلعیده شود . پس تلاش کنید از نوشیدنی با نی پرهیز کنید .

• از نوشیدن آبجو و نوشیدنی گاز دار پرهیز کنید. به خوب بودن و شرعی بودن بعضی چیز ها کار ندارم ،اما آبجو نفاخ است. اگر از نفخ رنج می برید از نوشیدن آبجو و همچنین نوشیدن نوشابه های گاز دار – کوکا ؛ سودا و……- پرهیز کنید. این نوشیدنی ها دی اکسید کربن آزاد می کند.

• بی خیال آدامس و آب نبات شوید. وقتی آدامس می جوید یا آب نبات مک می زنید نسبت به حالت نرمال بلع بیشتری انجام می دهید. قسمتی از آنچه بلعیده اید حتما هوا خواهد بود، همان مشکلی که تا کنون از آن گفته ایم.

• سیگار نکشید. باز هم به خوب و بد بودن سیگار کار نداریم. اگر چه هزار مقاله از بد و مضر بودن آن می توان یافت اما وقتی به سیگار پک می زنید علاوه بر سموم مختلف مقدار زیادی هوا همراه دود سیگار بلعیده می شود. همین گازهاست که نفخ و آروغ و … می شود.

• دندان مصنوعی خود را چک کنید. افرادی که از پروتر های دندانی استفاده می کنند بدانند و آگاه باشند که وقتی دندان مصنوعی خوب فیت نباشد موجب می شود تا هنگام نوشیدن و خوردن هوای بیشتری فرو داده شود. پس یکی از نکته های مهم برای جلوگیری از نفخ این است که به دندانپزشک خود سری بزنید .

• سوزش سر دل خود را درمان کنید. گاهی اوقات سوزش سر دل با خوردن آنتی اسید که بدون نسخه هم به فروش می رسد درمان می شود اما مشکل ریفلاکس (GERD ) نیاز به درمان بیشتر و کاملتری دارد که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.

نفخ : تجمع گاز در روده بزرگ

به طور معمول گاز روده توسط تخمیر مواد غذایی هضم نشده در روده بزرگ (مانند فیبر گیاهی) ایجاد می شود. همچنین اگر دستگاه گوارش نتواند برخی مواد را به درستی هضم نماید، گاز تشکیل می شود ، مانند اشکال در هضم گلوتن و یا قند موجود در لبنیات یا میوه ها.

موارد دیگری که می تواند عامل تولید گاز در روده بزرگ باشد:

• باقی ماندن مواد غذایی در روده بزرگ
• تغیر فلور نرمال باکتریایی روده بزرگ که به دلیل مصرف آنتی بیوتیک ایجاد می شود
• سوء جذب کربوهیدرات که می تواند موجب به هم خوردن تعادل باکتریایی دستگاه گوارش شود
• انتقال و حرکت هوای بلعیده شده به روده بزرگ
• یبوست که موجب می شود مواد دفعی به مدت طولانی در روده بزرگ باقی مانده و با این وصف تخمیر به مدت طولانی تری صورت می گیرد

البته گاهی اوقات، گاز نشان می دهد یک اختلال گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر و یا عدم تحمل به لاکتوز وجود دارد و در واقع دستگاه گوارش برای درمان شدن از شما درخواست کمک می نماید.

برای جلوگیری از تشکیل گاز در روده بزرگ موارد زیر می تواند کمک کننده باشد

• پرهیز غذایی: از غذا های که بیشتر از همه شما را دچار نفخ می کنند اجتناب کنید. بیشتر مقصر ها در این مورد ، لوبیا ، نخود فرنگی، عدس ، کلم ، پیاز ، کلم بروکلی ، گل کلم ، موز ، کشمش ، نان حاصل از گندم کامل (نان سبوس دار) نوشابه های گاز دار و سالاد هستندو اگر جزء آن دسته از کسانی هستید که با لبنیات مشکل دارید از شیر بدون لاکتوز استفاده کنید.

• غذا های کم چرب بخورید: چربی موجب می شود که معده آهسته تخلیه شود و هضم را کند می کند همین موضوع موجب می شود که زمان ماندن غذا در روده بیشتر شده وبرای فرایند تخمیر هم زمان کافی وجود داشته باشد

• حذف موقت فیبر ها: علی الرغم مفید بودن فیبر در مواد غذایی اما به دلیل تولید گاز در روده بزرگ فعلا به طور موقت از غذا های با فیبر بالا استفاده نکنید. بعد از اینکه علایم شما بهبود پیدا کرد به تدریح می تواند دوباره فیبر را به رژیم خود بیافزایید

• به آرامی غذا بخورید. سعی کنید وعده های غذایی را در شرایط بی استرس و محیط آرام میل کنید. خوردن در شرایط استرس ، یا خوردن با عجله می تواند در فرایند گوارش اختلال ایجاد کند

• فعالیت کنید. حرکت و فعالیت داشتن مانند قدم زدن آرام بعد از غذا می تواند کمک کننده باشد

• استفاده از برخی داروها : برخی داروهای بدون نسخه مانند Digestive یا Dimeticomیا Cymeticom در شکستن حباب گاز موثر بوده و می تواند در این مورد کمک رسان باشد. اما طبیعی است که اگر نیاز به دارو زیاد شد بدین معنی است که با دکتر خود باید مشورت کنید

چه زمان به دکتر خود مراجعه کنید

حملات نفخ بیش از حد و اتساع شکم و اروغ زدن معمولا خود بخود بهبود پیدا می کند . اما اگر نشانه ها تغیر شکل دادند و یا با تغیر عادت های دستگاه گوارش همراه بودند حتما به دکتر خود مراجعه کنید . همراهی نفخ و اروغ با نشانه های زیر را مهم تلقی کنید
• اسهال                                                                        • یبوست
• درد شدید و طولانی و برگشت کننده شکم                            • تهوع و استفراغ
• مدفوع خونی                                                               • کاهش وزن
• تب                                                                          • درد جلوی قلبی

این ها می تواند سیگنالی از بیماری ضمینه ای دستگاه گوارش باشد. اروغ و نفخ و باد معده ممکن است برای شما حس شرمساری ایحاد کند اما نگذارید این حس موجب شود که در مراجعه به دکتر کوتاهی کنید. ممکن است همه ی اینها نشانه های باشند که به شما هشدار می دهد تا بیماری مهمی را تشخیص و درمان کنید

دکتر ابوالقاسم ابراهیمی

___________________________________________________________________

مطالب مرتبط:
چند توصیه به بیماران ریفلاکس . چه غذای بخوریم؟
ریفلاکس،ده راه جلوگیری از ریفلاکس