ده نشانه کمبود ویتامین D که می توانیم در خودمان تشخیص دهیم.

ده نشانه کمبود ویتامین D که می توانیم در خودمان تشخیص دهیم.

کاهش وزن، کم شدن دانسیته استخوان ، خستگی ، درد مفاصل و افسردگی تنها اندکی از نشانه های کمبود ویتامین دی هستند . دردهه های گذشته پزشکان معتقدند بودند که ویتامین دی فقط بر روی استخوان و دندان موثر است اما محققین امروزه به نتایج متفاوتی رسیده اند. کمبود ویتامین دی به تعداد مشکلات سلامتی دیگر مرتبط است. مشکلاتی نظیر ؛ بیماری های قلبی ، افسردگی و حتی کانسر به ویتامین دی مربوط هستند ( منبع)

در تحقیقاتی که در مرکز تحقیقات دانشگاه بوستون انجام گرفته نشان داده است که کمبود ویتامین دی بر روی DNA فرد اثر می گذارد و هر گونه اصلاح کمبود ویتامین با اثر بر روی ژن اثر وسیعی بر اصلاح عملکرد بیولوژیک داشته . عملکردی که از راه های متفاوت و مسیر مختلف به کانسر ، مشکلات اتوایمیون و بیماریهای قلبی عروقی مرتبط است.

ویتامین دی  یا کلسیفرول (calciferol) یکی از ویتامین‌های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است انسان می تواند در بدن آنرا با تابش کافی آفتاب تولید کند . در طول تبدیل به واسطه ی نور ( ۷dehydrocholesterol ) به پیش ویتامین D₃ تبدیل می شود که در کبد به ۲۵-hydroxyvitamin D₃ تبدیل می شود که بیشترین فرم در گردش خون همین نوع است.

در کلیه ها این ماده به دو متابولیت تبدیل می شود،فرمی که بیشتر فعال است  ۱,۲۵-dihydroxyvitamin D₃ می باشد . نوع دیگر که اثر فیزیولوژیک بیشری دارد اما به خوبی مطالعه نشده نوع ۲۴,۲۵-dihydroxyvitamin D₃  است .  برای ساده تر شدن ما به جای به کار بردن  ۱,۲۵-dihydroxyvitamin  فقط می گوییم ویتامین D₃  

این ویتامین به رشد و استحکام استخوانها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند. این ویتامین با ایجاد افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش  دفع از کلیه به متابولیسم استخوان‌ها کمک می‌کند و همچنین از طریق ترجمه ژنهای هسته سلول به رشد سلول کمک می‌کند.

چطور می توان فهمید که کمبود ویتامین دی داریم ؟ نخست اینکه باید ببینید که یک یا چند از نشانه های کمبود ویتامین دی را دارید. نشانه های که معمولا نادیده گرفته می شوند و یا طبیعی انگاشته می شوند مانند دردهای ناخوشی های که در روز حس می کنیم.

ده نشانه ی مهم کمبود ویتامین D

1.       ● کاهش وزن
2.       ● نرم شدن استخوان (کم شدن دانسیته استخوان)   یا شکستن استخوان
3.       ● خستگی و ضعف عمومی
4.       ● گرفتگی های عضلانی و یا ضعف های غضلانی
5.       ● دردهای مفصلی که بیشتر در پشت و زانو خودش را نشان می دهد 
6.       ● مشکلات قند خون
7.       ● کاهش وضعیت ایمنی
8.       ● کم شدن سطح کلسیم بدن
9.       ● تغیرات خلق و تحریک پذیری
10.       ● افسردگی

افسردگی در کمبود ویتامین D

اگرچه افسردگی در ده نشانه بالا در دهمین رده قرار دارد اما در مورد آن در ابتدا صحبت می کنم. قبل از هر چیز بگویم که رابطه ی بین افسردگی و کمبود ویتامین دی هم در کودکان و هم در بزرگسالان اثبات شده است. محققان نشان داده اند که افراد با کمبود ویتامین دی  احتمال بروز افسردگی در آنها یازده برابر بیشتر از افراد نرمال است (منبع)

ویتامین D به دو صورت D3 , D2 قابل دسترس است اما محققان نشان داده اند که افسردگی با  فرم D3 ویتامین مربوط است همان فرمی که با نور اقتاب به دست می آید.

در واقع در افراد زیادی کمبود ویتامین دیده می شود و بیش از یک استثناء است . رابطه ی بین کمبود ویتامین و مشکلات عصبی و روانی همانطور که قبلا گفته شد مشخص است . به خاطر اینکه در مغز گیرنده های ویتامین دی وجود دارد و ممکن است ویتامین بر روی پروتین های روی مغز موثر باشد که بر روی خلق و آموختن و حافظه و مرکز کنترل حرکت موثر است و البته شاید بر روی رفتارهای مادرانه و اجتماعی موثر است ( منبع )

اگر چه افسردگی با کمبو ویتامین D مربوط است اما این بدان معنا نیست که دلایل دیگر افسردگی را فراموش کنیم. دلایلی مثل مشکل عملکرد غده ی فوق کلیه ( آدرنال ) ، غیرمتعادل بودن نروترانیمسترها مانند سروتونین و دوپامین، غیرمتعادل بودن هرمونهای جنسی مثل استروژن و تستسترون ، عوامل محیطی و برخی کمبودهای مواد در بدن مانند کمبود منیزیوم

 دانستن نشانه های کمبود ویتامینD چه اهمیتی دارد؟

ویتامین دی در واقع سوپراستار مواد مغذی است که آدم دلش نمی خواهد از او دور باشد. نشانه های کمبود ویتامین دی اگر بدون درمان رها شود می تواند به سمت مشکلات جدی و خطرناک برای سلامتی تبدیل شود. مشکلاتی مانند:

•       ● پوکی استخوان و استوپروز
•       ● راشیتیزم در کودکان
•       ● فرد مستعد سرماخوردگی و آنفولانزا می شود به خاطر ضعف در سیستم ایمنی
•       ● آستم
•       ● سل
•       ● دیابت یا مرض قند
•       ● بیماری های دهان و دندان
•       ● مشکلات قلبی عروقی مانند بالا بودن فشار خون و نارسایی قلبی
•       ● بیماری ام اس Multiple sclerosis
•       ● اختلالات افسردگی Major depressive یا اختلالات خلقی فصلی seasonal affective disorder
•       ● کانسر و بدخیمی

 چه عواملی موجب کمبود ویتامین D می شود ؟

 تابش ناکافی آفتاب بر بردن

ویتامین دی مانند دیگر ویتامین ها نیست و یک پیش نیازی است که با تابش آفتاب بر پوست تولید می شود. آفتاب منشاء اصلی ویتامین D3 است فرمی از ویتامین که موجب افزایش سطح مواد شیمیایی ایجاد کننده احساس خوب در بدن می شود . ماده ای که به دوپامین و سروتونین معروف است . همانطور که در بالا گفته شد کمبود هرکدام از این دو ماده می تواند موجب افسردگی شود.

ناکافی بودن ویتامین در مواد غدایی ما :

اگر چه نور افتاب پیش نیاز ویتامین را دارد اما این ماده ی مغذی را همچنین می توان در مواد غذایی پیدا کرد. موادی مانند ماهی ( ماهی سالمون ، ماهی تون ، ماهی قزل آلا و ماهی خال مخالی ) ، روغن ماهی ، میگو ، صدف ، تخم مرغ و جگرگاو سرشار از ویتامین دی هستند.

سن :

هر چه سن بالا می رود کلیه ها قابلیت تبدیل ویتامین D را به فرم فعال ویتامین ( کلسیترول ) از دست می دهد . که این امر موجب نشانه های کمبود ویتامین می شود.

مشکلات گوارشی : مشکلات دستگاه گوارش موجب اختلال در جذب ویتامین و کمبود آن می شود.

چاقی (شاخص توده ی بدن BMI بالاتر از ۳۰) : ویتامین دی محلول در چربی است و از گردش خون به درون سلولهای چربی وارد می شود و در نتیجه چاقی مقدار ویتامین دی در گردش خون کاهش پیدا می کند .

بیماری کبد و کلیه : بیماری کبد و کلیه می تواند در تبدیل ویتامین دی به فرم فعال اختلال ایجاد کند.

 اگر مشکوک به کمبود ویتامین دی در خود هستید یا می خواهید از این امر مطمئن شوید، کافی است به پزشک خود گفته تا برای شما آزمایش خاص ان را درخواست کند. بررسی آزمایشگاهی ۲۵-hydroxy vitamin D بهترین و مطمئن ترین راه برای کشف کمبود آن در بدن است .

برای انجام دادن این آزمایش خون کافی است به مدت ۴ ساعت ناشتا باشید. مقدار نرمال ویتامین در بدن ۳۰-۷۴  ng/mL است اما بیشتر متخصصان مقدار کمتر از ۵۰ را به عنوان کمبود و یا مقدار ناکافی در نظر می گیرند و مقادیر کمتر از ۲۰ ng/mL را به عنوان کمبود جدی تلقی می کنند.

راه های درمان کمبود ویتامین D

 می توان با شیوه های نه چندان گران کمبود ویتامین را درمان کرد

 روزانه از ده دقیقه تا سی دقیقه آفتاب در آفتاب قرار بگیرید. این شیوه هزینه ی چندانی ندارد و به راحتی هم قابل انجام است. فقط یادتان باشد که در نور مستقیم و بدون کرم ضدآفتاب و لباس و شیشه باشد. فقط دست و شانه و سینه رو به افتاب باشد کافی است

از مواد غذایی حاوی ویتامین دی استفاده کنید. موادی مانند ماهی ( ماهی سالمون ، ماهی تون ، ماهی قزل آلا و ماهی خال مخالی ) ، روغن ماهی ، میگو ، صدف ، تخم مرغ و جگرگاو سرشار از ویتامین دی هستند.

از مکمل های درمانی ویتامین استفاده کنید. روزانه یک کپسول ( پرل ) ویتامین D₃ هزار واحدی و یا هفته ای یک کپسول پنج هزار واحدی برای به ماندن در حد طبیعی کفایت می کند. دقت نمایید که در صورت کمبود و با نظر پزشک شیوه درمانی و مقدار دوز دارو متفاوت خواهد بود که با دستور پزشک انجام خوهد گرفت.

در صورتی که کمبود ویتامین در آزمایش دیده شد و بعد از انجام دستور پزشک برای درمان و استفاده از مقدار درست دارو یک تا دو ماه بعد آزمایش بررسی تکرار می شود تا از اصلاح کمبود اطمینان خاطر ایجاد شود . به این نکته ی بسیار مهم وحیاتی دقت فرمایید که مسمومیت با ویتامین دی به دلیل افزایش مصرف مکمل ویتامین د اتفاق می افتد. باید مواظب باشیم از یک سوی بام – کمبود ویتامین – به سوی دیگر با – مسمومیت با ویتامین د- وارد نشویم. در صورتی که از مکمل های مولتی ویتامین استفاده می کنید یا به فرزندان خود مولتی ویتامین می دهید – که خودش حاوی مقداری ویتامین D است – از خورداندن مکمل ویتامین دی بدون دستور پزشک پرهیز کنید، مبادا به سوی مسمومیت ویتامین بروید.

دکتر ابوالقاسم ابراهیمی

برای مطالعه بیشتر می توانید از مقاله « آیا بین آلزایمر و کمبود ویتامین D رابطه ایی وجود دارد؟»  استفاده کنید