پروستات چست ؟ نشانه ها و درمان کانسر پروستات چیست؟
پروستات یک غده کوچک گردو مانند است که در ابتدای مجرای ادراری (پیشابراه یا یورترا) و درست زیر مثانه قرار دارد. در واقع یک غده از سیستم تناسلی مردان است و برای اینکه اسپرم ها تا زمان رسیدن به تخمک و بارور شدن زنده بمانند هنگام انزال این غده، ماده ی شیری رنگی که حدود ۲۰ درصد از مایع منی را تشکیل می دهد از خود ترشح می کند .
پروستات در کودکان ، نسبتا کوچک است و در زمان بلوغ و به واسطه ی اثر تستسترون بزرگ می شود و از ۱۸ تا حدود ۴۰-۵۰ سالگی به یک اندازه حدود ۳۰ سی سی با وزن تقریبی ۲۵-۲۰ گرم و با ابعاد ۴*۲*۳ سانتی متر است. مایعی که پروستات ترشح می کند همراه اسپرم و مایع منی در امیزش کار حمل و نقل مواد تغدیه ای اسپرم را به عهده دارد.
این غده بسیار مهم برای حفظ باروری مردان، به دلیل بزرگ شدن موجب گرفتاری در آقایان می شود . چه با بروز هیپرپلازی خوش خیم پروستات که BPH خوانده می شود و چه به تغییر سلولهای نرمال به سلول سرطانی بیمار را دچار کانسر پروستات می کند.
بر اساس گزارش The American Cancer Society از هر هفت مرد یک نفر ممکن است دچار کانسر پروستات شود . کانسر پروستات نسبت به باقی سرطان ها در مردان شیوع بیشتری دارد. کانسر پروستات بیشتر در مردان بالای ۵۰ سال شیوع دارد اما در مردانی که سابقه ی فامیلی مثبت دارد ممکن است در سن پایین تر هم بروز کند.
خوشبختانه برخی از انواع کانسر پروستات رشدی آرام و آهسته دارند و نیاز به کار خاص درمانی هم ندارند ولی برخی از انواع آن با رشدی سریع و تهاجمی به سرعت منتشر می شوند. کانسر پروستات اگر در زمان اولیه ی آغاز بیماری تشخیص داده شود ، شانس بهبودی و درمانش عالی است.
ریسک فاکتور های کانسر پروستات چیست ؟
دلایل بروز کانسر کاملا شناخته شده نیست و نمی دانیم که به چه دلیل سلول های سالم با تغیر و جهش دچار بدخیمی می شوند اما می دانیم که برخی ریسک فاکتورها برای افزایش احتمال بروز بیماری وجود دارد
سن :
با بالا رفتن سن خطر بروز کانسر بیشتر می شود. هم برای BPH و هم کانسر پروستات بعد از ۵۰ سالگی شیوع بیشتری دارد و معتقد هستند که وقتی سن به هفتاد سال رسید درصد بالایی از مردان دچار بزرگی پروستات خوش خیم یا بدخیم می شوند
سابقه ی فامیلی:
اگر پدر یا برادر در خانواده دچار کانسر پروستات بوده احتمال بروز آن در فرد بیشتر می شود .در کسانی که سابقه ی فامیلی کانسر پستان ( به دلیل ژن BRCA1 or BRCA2) در خانواده دارند، احتمال بروز بیماری بیشتر می شود .
چاقی:
در افراد چاق که کانسر پروستات تشخیص داده می شود احتمال پیشرفه شدن بیماری بیشتر است و درمان سختتر خواهد بود.
رژیم غذایی:
در افرادی که در رژیم غذایی خود از گوشت قرمز و چربی زیاد استفاده می کنند احتمال بروز سلولهای سرطانی در انها بیشتر می شود.
رابطه ی فعالیت جنسی با کانسر:
در میان عامه اعتقاد بر این است که هر چه فعالیت های جنسی مرد بیشتر باشد ، احتمال بروز بزرگی خوش خیم یا بدخیم پروستات بیشتر می شود اما این نظر عامه نکته ی اثبات کننده ای وجود ندارد و مدارک تایید کننده ای وجود ندارد. اما تحقبقات نشان می دهد که بیماریهای عفونی منتقل شونده از طریق جنس می تواند موجبات بروز کانسر شود . همچنین مصرف الگل هم می تواند عامل افزاینده بروز کانسر پروستات باشد
آیا وازکتومی در بروز بزرگی خوش خیم و بدخیم پروستات موثر است؟ شاید در میان عامه نظر این باشد که رابطه ی معنی داری بین وازکتومی و کانسر پروستات وجود دارد اما تحقیقات این نظر عامه را ثابت نکرده و هنوز بین وازکتومی و BPH و کانسر پروستات رابطه ای وجود ندارد
آیا برخی داروها می توانند بروز سرطان را بیشتر کنند ؟ معتقدند که برخی داروهای ضد التهاب می توان شیوع بیماری را بیشتر کند.
نشانه های کانسر پروستات:
ممکن است کانسر پروستات هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشد . در واقع در زمانی که هنوز ابتدای بیماری است ممکن است نشانه ی حاصی توسط فرد گزارش نشود و بیمار فقط نشانه ها و علایم بزرگی پروستات BPH را گزارش کند اما در زمانی که کانسر پیشرفت کرده می تواند نشانه های جدی تری بروز دهد. ممکن است نشانه های زیر توسط بیمار گزارش شود :
-تکرر ادرار بخصوص شب هنگام که ممکن است نیاز باشد قوری خود را به توالت برساند
-مشکل در آغاز ادرار کردن
-کاهش جربان ادرار و کاهش شدت خروج ادرار
-ادرار کردن به صورت قطره قطره
-وجودخون در ادرار
-وجود خون در مایع منی
-احساس ناخوشی و ناراحتی در محدوه ی لگنی
-دردهای استخوانی
– اختلال نعوظ
-درد هنگام خروج مایع منی
-ادرار کردن همراه با درد
آیا هر بزرگی پروستات ، کانسر است:
لطفا دچار هراس نشوید، اگر علایم بالا در شما وجود دارد به این معنی نیست که کانسر دارید دو وضعیت وجود دارد که می تواند مهمترین نشانه های کانسر پروستات را ( بزرگی پروستات) تقلید کند ، بدون انکه مشکل بدخیمی وجود داشته باشد.
یک) هیپرپلازی خوش خیم پروستات است Benign prostatic hyperplasia (BPH) . در این حالت پروستات بزرگ تر از معمول شده و این بزرگی موجب فشار به مثانه پیشآبراه و یا هر دو می شود. این وضعیت در سن بالا رخ می دهد و وضعیت خوش خیمی است و با نشانه های تاخیر در تخلیه ی ادرار / قطره قطره آمدن ادرار / تاخیر در خروج ادرار / احساس نیاز به دفع ادرار زود به زود / خود را نشان می دهد
دو ) التهاب پروستات یا پروستاتیت است که در این وضعیت بافت پروستات دچار التهاب می شود که موجب التهاب و تورم بافت پروستات می شود. انواع باکتری می توانند در فرد عفونت ادراری ایجاد کنند ، همان باکتری ها هم می توانند فرد را دچار پروستاتیت کنند، همچنین برخی بیماری های قابل انتقال از طریق فعالیت جنسی که به sexually transmitted diseases (STDs) معروف است مانند کلامیدیا و گونوره ( سوزاک ) می تواند عامل پروستاتیت باشد.
هر دوی این وضعیت ها با درمان های دارویی قابل کنترل هستند. اگر چه شاید از نظر نشانه شبیه به هم باشند اما اساسا از نظر پیش آگهی با هم متفاوت بوده وشیوه های درمانی مختلفی دارند .
چگونه می توان برای کانسر پروستات بیماریابیscreening انجام داد:
در مورد اینکه آیا باید برای افرادی که هیچ علامتی ندارد جستجویی برای کشف بیماری شود یا خیر ، بحث های زیادی وجود دارد. برخی معتقدند که برای افراد سالم و بدون سابقه ی مثبت خاوادگی نیاز به بررسی بیمار یابی نیست اما انجمن کانسر آمریکا توصیه کرده در شرایط زیر بهتر است برای کانسر پروستات بررسی های بیماریابیscreening انجام گیرد.
– همه ی مردان بالای ۴۰ سال که یک فرد در خانواده اش ( پدر یا برادریا پسر ) در هر سنی دچار کانسر پروستات شده
– مردان ۵۰ ساله یا بزرگتر که شیوه ی زندگی و وزن و … آنها احتمال بروز کانسر را می دهد.
جالب است نفرموده اند همه ی مردان بالای ۴۰ سال ، بلکه مردان بالای ۴۰ سال که شیوه ی زندگی نا سالمی دارند و استرس فراوان دارند و غذای سالم نمی خورند و ورزش مناسب نمی کنند و …. در ایران توصیه می کنیم همه مردان بالای ۵۰ سال اسکرینینگ شوند چون شرط دوم تقریبا در همه ی ما صادق است.
دو روش برای بیمار یابی کانسر پروستات مفید است ۱) آزمایش معاینه با انگشت Digital rectal exam (DRE) و ۲) اندازه گیری آنتی ژنPSA . در معاینه انگشتی DRE درمانگر وقتی دستکش پوشیده با انگشت اشاره خود داخل مقعد و راست روده را معاینه می کند و به اندازه و احیانا بزرگی پروستات و به قوام آن توجه می کند .
اندازه گیری سطح خونی PSA راحت تر است. با اندکی از خون فرد می توان میزان شانس فرد برای بروز کانسر را ارزیابی کرد. در حالت نرمال مقدار PSA از ۴ نانوگرم در هر میلی لیتر بالاتر نیست اما اگر مقدار آن از ۱۰ نانوگرم بالاتر باشد یک نشانه ی خطر برای بروز کانسر است. متاسفانه برخی مردان بدون دلیل نامشخص مقدار PSA آنها بین ۵-۹ است البته برعکس این حالت هم هست ، کسانی که کانسر پروستات دارند اما مقدار انتی ژن آنها کمتر از ۴ است.
در بزرگی خوش خیم پروستان BPH و در پروستاتیت هم مقدار آنتی ژن PSA بالا می رود حالتی که به آن مثبت کاذب می گوییم. برعکس این وضعیت منفی کاذب است برخی داروها می توانند منفی کاذب ایجاد کنند. پزشک شما می تواند روش های بررسی درست و دقیق را به شما پیشنهاد داده و توضیح دهد.
در صورتی که شک به کانسر وجود داشته باشد، از پروستات نمونه برداری صورت می گیرد. نمونه برای بررسی میکروسکوپی و رویت سلولهای سرطانی روانه آزمایشگاه می شود. نکته ی بسیار مهم این است که وقتی می توانیم بگوییم فرد دچار کانسر پروستات است که بیوپسی شده باشد و بررسی میکروسکپی انجام شده باشد. فقط بالا بودن PSA دلیل اثبات کانسر نیست. بلکه شیوه ای برای بررسی و بیماریابی و کنترل درمان و ادامه درمان و بهبودی است.
ممکن است پزشک برای بررسی های بیشتر از سونوگرافی و CT اسکن و یا MRI استفاده کند و یا از اسکن اسخوانی برای برسی متاستازهای استخوانی بهره گرفت.
برای پیشگری از سرطان پروستات می توانیم چند پیشنهاد ساده داشته باشیم:
– همیشه رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه و سبزی انتخاب کنید. به جای رژیم غذایی پر چرب از میوه ها و سبزی استفاده کنید. میوه و سبزی سرشار از ویتامین و مواد معدنی مناسب بدن است . اگر چه هنوز به طور کامل اثبات نشده است که استفاده از رژیم میوه و سبزی به طور کامل در پیشگیری از سرطان پروستات موثر باشد اما استفاده از رژیم غذایی سالم موجب می شود که بطور کل بدن ما سلامت باشد و بدن سالم بهتر می تواند با سلولهای با رشد غیر طبیعی مبارزه کند
– به جای مکمل ها ، مواد غذایی سالم را انتخاب کنید. در واقع فعلا در هیچ تحقیقاتی وجود ندرد که نشان دهد مکمل ها می تواند در کنترل و پیشگیری از سرطان مفید تر از مواد غذایی باشد.
– بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید. ورزش سلامت کلی بدن را تامین می کند و به داشتن وزن طبیعی و خلق خوی خوب طبیعی کمک می کند . مدارکی وجود دارد که نشان می دهد مردانی که کمتر فعالیت ورزشی می کنند مقدار PSA آنها بالاتر از افرادی که مرتب ورزش می کنند. تلاش کنید هر روز هفته را ورزش کنید اگر تازه کار ورزش هستید بهتر است خیلی آرام و آهسته ورزش کنید و هر روز بر زمان و شدت ورزش کردن خود بیفزاید.
– وزن ایده آل خود را حفظ کنید. اگر وزن شما طبیعی و ایده آل است آن را با ورزش مرتب حفظ کنید و اگر اضافه وزن دارید بهتر است با ورزش مرتب و کاهش مقدار کالری مصرفی روزانه وزن خود را به ایده آل نزدیک کنید. می توانید از پزشک خود مشورت بگیرید
– در صورتی که برای بروز کانسر های ریسک هستید با پزشک خود مشورت کنید و او با انجام آزمایش PSA و بررسی های دیگر ممکن است به شما درمان دارویی خاص استفاده کند.
دکتر ابوالقاسم ابراهیمی
