کمبود پتاسیم نشانه ها و دلایل
پتاسیم یک ماده معدنی و الکترولیت بسیار مهم بدن ماست. یون مثبتی که به آن کاتیون گفته می شود. پتاسیم یکی از مهمترین کاتیون های درون سلولی است و سدیم یکی از مهمترین کاتیون های بیرون سلول است. بالانس یون سدیم و پتاسیم توسط یک مکانیزم که به پمپ سدیم پتاسیم معروف است کنترل می شود. مکانیزیمی که انرژی مصرف می کند تا با خارج کردن سدیم از داخل سلول و وارد کردن پتاسیم به داخل سلول بالانس آن را حفظ نماید تا عملکر و فعالیت سلول ها و بافت به خوبی انجام شود. این اتقاق در عملکرد سیستم عصیی و عضلانی بسیار مهم است. در نتیجه کمبود پتاسیم می تواند نشانه های اختلال در عملکرد سیستم عضلانی و عصبی ایجاد کند.
هیپوکالمی اصطلاح پزشکی است که برای کمبود پتاسیم بکار برده می شود. مقدار طبیعی پتاسیم خون ما (بالغین ) چیزی بین ۳٫۶ تا ۵٫۲ میلی مول در هر لیتر (mmol/L) یا میلی اکی والان در لیتر (mEq/L) است. کمبود پتاسیم کمتر از ۲٫۵ می تواند برای حیات انسان خطرناک باشد و باید به صورت اورژانسی درمان شود و به مراقبت های پزشکی نیاز دارد. در اینجا به کمبود پتاسیم نشانه ها و دلایل آن می پردازیم.
نشانه های کمبود پتاسیم
نشانه های کمبود پتاسیم به طور خلاصه و کلینیکی به شرح زیر است:
خستگی
کرامپ های عضلانی
ضعف عضلانی
فلج روده ای که موجب دردهای شکمی می شود
کرامپ های شکمی و نفخ شکمی
یبوست
تهوع و استفراغ
احساس تشنگی در اغلب اوقات
افسردگی و احساس گیجی و منگی
مقادیر غیر طبیعی کمبود پتاسیم ( هیپوکالمی) موجب ریتم غیر طبیعی قلبی ( آریتمی ) می شود
دلایل کمبود پتاسیم
دلایل متعددی برای کمبود پتاسیم وجود دارد . اما بیشترین دلیل آن کاهش پتاسیم به دلیل دفع ادراری آن به واسطه ی مصرف داروهایی است که برای کنترل فشار خون یا بیماری های قلبی مصرف می شود. برخی آنتی بیوتیک ها می توانند موجب دفع پتاسیم شوند. تهوع و استفراع و اسهال و تعریق فراوان هم می تواند دلیل کمبود پتاسیم باشد.
مصرف زیاد شیرین بیان به صورت جوشنده و یا داروهای گیاهی شامل شیرین بیان می تواند کمبود پتاسیم ایجاد کند ( منبع ۱ و ۲ )
کمبود اسید فولیک ، بیماری های مزمن کلیوی، کتواسیدوز دیابتی ، نارسایی قلبی و همچنینی بیماری آلدسترونیسم اولیه از دلایل کمبود پتاسیم در بدن هستند. مسایلی که به لایف استایل مرتبط هستند نظیر مصرف الکل زیاد، یا ورزش زیاد، مصرف زیاد مسهل ها می توانند عاملی برای هیپوکالمی باشند
در دنیای متمدن و مدرن غربی با توجه به نوع رژیم غذایی مصرف نمک طعام یا سدیم کلراید سه برابر بیشتر از مقدار نیاز روزانه ی افراد در مقایسه با مقدار مصرف پتاسیم روزانه است.
چرا پتاسیم برای سلامتی مهم است
پتاسیم یک الکترولیت حیاتی برای بدن است. الکترولیتی که نقش مهمی در بدن و نقل و انتقال اطلاعات و سیگنال ها را به سلول های دبدن را به عهده دارد و موجب عملکرد صحیح و منظم عصب و عضله می شود و موجب حفظ آب بدن در سلولها و موجب کنترل فشار خون می شود.
پتاسیم همچنین در بازسازی بافت های اسیب دیده کمک می نماید. پتاسیم در عملکرد قلبی و در طپیدن قلب نقش مهمی دارد و همچنین در پمپ کردن خون در بدن حضور و کفایت پتاسیم بسیار اهمیت دارد. در کنترل فشار خون و منظم نگه داشتن آن پتاسیم نقش دارد و همچنین پتاسیم در عملکرد مناسب غضلات و اعصاب نقش مهمی دارد .
کمبود پتاسیم گاهی بیشتر از آنکه فکر می کنیم مشکل ساز است. مطابق نظر وبسایت دانشگاه اورگان « بین کمبود پتاسیم در رژیم غذایی مدرن و امروزی و پاتولوژی برخی بیماری های مزمن مانند ، سکته مغزی ، استوپروز و سنگ کلیه رابطه ی معنی داری وجود دارد»
در کمبود پتاسیم احتمال بروز مشکلات قلبی و احتمال بروز سکته مغزی تشدید می شود و در افرادی که مقادیر ماسبی از پتاسیم در رژیم غذایی خود استفاده می کنند احتمال بروز این بیماری ها کاهش می یابد. اما یک نکته ی بسیار مهم این است که همانقدر که کاهش پتاسیم دردسر ساز است، افزایش آن هم خطرهای زیادی دارد. به همین دلیل در صورتی که دچار بیماری خاصی هستید – بیماری مزمن کلیه و همچنین در افراد سالمند و کهنسال باید در مصرف پتاسیم احتیاط کرد . حتما با پزشک خود در این مورد مشاوره فرمایید
بطور معمول کمبود پتاسیم به دلیل آزمایش خون برای برسی بیماری و ناخوش های دیگر در آزمایش خون کشف می شود. در افراد سالم و بدون مشکل معمولا نادر است که فردی به خاطر فقط مشکلات و نشانه های کمبود پتاسیم بررسی شود.
مقادیر مورد نیاز پتاسیم روزانه را می توانید با توجه به سن و جنس در جدول زیر مشاهده کنید
پتاسیم در مواد غذایی
مطابق نظر متخصین افراد بالع نیاز به ۴۷۰۰ میلی گرم پتاسیم در روز دارند که این مقدار به صورت معمول با خوردن میوه و سبزی به بدن می رسد. میوه ها و سبزی های که به عنوان منابع مناسب پتاسیم شناخته شده اند شامل موز ، اسفناج ، عدس و سیب زمینی شیرین هستند. منابع دیگر شامل ماهی ( به طور خاص دو نوع ماهیflounder or halibut یک نوه سفره ماهی و خرچنگ) و همچنین لبنیات کم چرب هم دارای پتاسیم کافی هستند
به طور معمول هر ماده ی غذایی چه مقدار پتاسیم دارد؟ در اینجا به صورت انتخابی می توانید مقدار پتاسیم چند ماده ی غذایی را مشاهده کنید
یک سیب زمینی متوسط که با پوست پخته شود حدود ۹۲۶ گرم پتاسیم دارد
نصف فنجان آلوی خشک شده حدود ۶۳۷ گرم پتاسیم دارد
نصف فنجان مویز حدود ۵۹۸ گرم پتاسیم دارد
حدود ۱۸۰ سی سی از آب آلو حدود ۵۲۸ گرم پتاسیم دارد
حدود نصف فنجان از لوبیا سفید پخته حدود ۴۵۸ گرم پتاسیم دارد
حدود نصف فنجان کدو حلوایی پخته شده حدود ۴۴۸ گرم پتاسیم دارد
جبران کمبود پتاسیم در رژیم غذایی
برای جبران کمبود پتاسیم می توانید در رژیم روزانه خود از مواد غذایی گفته شده در بالا استفاده کنید. می توانید از دستور غذایی و دستور پخت زیر استفاده کنید تا مقدار پتاسیم خود را به مقدار طبیعی برسانید
صبحانه
املت اسفناج و قارچ و آرتیشو با آب آلو میل کنید
پنکیک موز نوش جان کنید ( دستور پخت آن مثل همه ی پنکیک هاست. فقط داخل این پنکیک باید یک عدد موز متوسط را به خوبی له کرده و اضافه نمایید.
ناهار
سوپ لوبیای سفید و عدس ( نیاز نیست خیلی آشپز باشید تا این خوراک را درست کنید. فقط کمی صبر وحوصله می خواهد. عدس و لوبیای پاک شده را خوب خیس کنید. حداقل شب تا صبح. و با آب بپزید.
پاستا با سس مخصوص گوجه
میان وعده
نصف فنجان آلو
تخم بادام و آفتاب گردان و مویز
اسفناج و بروکلی ریز شده بخارپز شده
سیب زمینی پخته
سالاد پرتقال و آووکا
دکتر ابوالقاسم ابراهیمی
