شب یلدا و پیشینه تاریخی
ایرانی های باستان که در بسیاری از علوم توانا و نام آور بودند و در علم نجوم هم. دو روز از سال زمانی است که روز ها و شب ها برابرند که به اعتدالیون معروف هستند ( اول تابستان و اول زمستان) و دو روز دیگر که انقلابیون نام دارند یکی غلبه ی روز بر شب ( اول تابستان) و دیگری غلبه شب بر روز.
ایرانی های خوش ذوق این آخرین روز را جشن می گرفتند. روزی که شب با تمام امکان خود بر روز غلبه می کرد و طولانی ترین شب سال را می ساخت. راستی چرا؟ چرا این شب طولانی لایق جشن گرفتن بود؟ اساسا مگر شب و سیاهی شب و تیرگی و تاریکی جشن گرفتن دارد؟ نشنیدم به جز عشاق کسی از شب تعریف کنه ، شما چطور؟
داستان علاقه ایرانی ها به این شب داستان جالبی است و نشان از درایت پیشینیان ما داشته.
همه ما ضرب المثل « فواره چون به اوج رسد، سرنگون شود » را شنیده ایم و همینطور «شب وقتی به حد اعلای تاریکی خود برسد سحر نزدیک است ». در واقع طولانی ترین شب نشانه زوال شب در زمان آینده است. زایش خورشید و مرگ شب. اصلا به همین دلیل فردای این شب با نام « دی » ماه جدیدی از ماه های سال شمسی را درست می کند. دی به معنی روز و خورشید است.
در واقع جشن برای خورشیدی است که قرار است که فردا صبح زاده شود. این شب نشینی هم برای تولد خورشید است. مردم -شب- تا دیر وقت بیدار می ماندند و قصه می گفتند وشاد بودند تا زایشی را به تماشا بنشینند و تولدی را نظاره گر باشند. روز آغاز می شود و خورشید با لشگرش بر شب می تازد و از این پس تاریکی و بدی خواهد رفت و روشنی و تازگی خواهد آمد.
شبی چنین تاریک و طولانی در دل ها هراسی می انداخت که شبی شوم پیش روست. بیداری مردم و شادخواری و نیایش هم از همین روست که در نابودی چنین شب هول افکن ، و زایش خورشید روشن ، اورمزد یاری گر باشد. از همین روست که روز اول زمستان و ماه دی را « خورروز » یا « دی گان » می نامند. خورشید زاد می شود وصبح روز بعد در نیایشگاه ها به یمن این زایش نیایش ها بر پا می شود.
الحق که این شب جشن دارد. مردم در این شب ها گرد هم جمع می شدند و بعد از شام از تنقلات و میوها نوش جان می کردند. خوانی گسترده می شد و مطابق همه خوان های آیینی ، آتش روشن می شد و بخور ها در بخوردان می سوخت و خوراکی از میوه ها و غذای فصل بر سفره می گذاشتند. اسطوره شناسان معتقدند که در این شب تنقلات و میوه های خاصی بر سر سفره مردم وجود داشت که هر کدام معنی و مفهوم خاصی داشته است. آنچه مسلم است میوه ها و خوردنی های با رنگ قرمز اولویت داشته است . انار ، هندوانه ، کدو تنبل پخته شده ، انواع میوه های خشک شده و دانه های بو داده و خشک شده میوه ها . و البته کتاب آیین زرتشت هم زینت بخش سفره بوده.
آیا نمی توان رد پایی از این آیین دلنشین را در مکاتب و مذاهب مختلف دید !؟ آیا جشن کریسمس تداوم این آیین نیست؟!
یلدای امروز
امروزه چه مانده که از یلدا برای فرزندانمان بگویم. در این وانفسای بی خبری و بی هویتی کدام آیین مان را فرزندان ما خواهند فهمید. مردمی که سرشار از آیین و رسوم دل نشیند باید جشن های ولنتاین و کریسمس و هالوین را تماشا گر باشند. اگر فرصتی بود و فیلم های ماهواره ای اجازه داد بد نیست که امشب را برای فرزندان خود شبی تماشایی بسازیم. مانند مردمان قدیم سفره های بگستریم و خانواده ها در کنار هم بگوییم و شعر بخوانیم و از قصه های کهن سود ببریم و حافظ بخوانیم. حافظ که جای کتاب مقدس اوستا را گرفته و جای خود را به هیچ کتاب آسمانی یا زمینی نخواهد داد.
در سفره های خود انار دانه کنیم که دل نشین ترین میوه ها در این فصل است. هندوانه قاچ کنیم و از شفای جاودانه آن بهره ببریم . بادام و پسته نوش جان کنیم و حافظ بخوانیم واز اشعارش لذت ببریم. مثل نیاکان خود از گندم بو داده لذت ببریم .
یادمان باشد که به جای این همه مواد خوب بر سر سفره خود چیپس و پفک نگذاریم که …..
یادمان باشد که پر نخوریم و به انفجار نرسیم که …..
انار خوب است که نوش جان شود ، اما چند دانه نه به حد انفجار که ……
عوارض یلدا در مطب ها و بیمارستان ها
صبح اول دی ماه اگر از بد حادثه کیشیک بیمارستان یا درمانگاه باشی ، درک خواهی کرد که مردم چه بلای بر سر خود می آورند. کودکان با خوردن انار – این میوه پر خاصیت- و انباشتن معده از این میوه که به دلیل مشل در هضم هسته های آن موجب انباشت و تجمع در روده شده و موجب یبوست در بچه ها می شود که گاها با درد در هنگام دفع خواهد بود. این موضوع گاها با یک یا دو روز تاخیر با تب و تهوع و حال بد خود را نشان می دهد. گاها نه پزشک و نه والدین یادشان نمی آید که چند روز قبل شب یلدا بود و انار….. تا زمانی که این انباشته ها دفع نشود کودک بهبودی نخواهد یافت. خوردن مسهل و شیاف روغن زیتون کمک فراوانی به کودک خواهد کرد
خوردن تخمه آفتاب گردان و تخم کدو و … که همه بو داده هستند گاها موجب می شود که به داخل دستگاه تنفسی وارد شده و علایم سرفه و تنگی نفس و خس خس سینه ایجاد کند که نیاز به برسی و درمان بیمارستانی دارد.
پر خوری انواع مواد غذایی موجب می شود که روز بعد با علایم گوارشی « سنگینی سر دل ، تهوع ، استفراغ، اسهال » و تب و بی قراری دیده شود که اگر کمی رعایت در شب یلدا وجود داشته باشد هم شب یلدای عزیز بی حرمت نمی شود و هم فردا روز خودمان بیمار نمیشویم
به امید حفظ آیین ها و آداب رسوم خودمان. یادمان باشد که اگر آداب و رسوم خود را حفظ نکنیم باید آیینی از مردمانی دیگر را حرمت نهیم . که مردم بی آیین نمی مانند
ابوالقاسم ابراهیمی
