ویروس ها یکی از گروه های بیماریزا برای موجودات زنده هستند. می توانند حیوانات ، گیاهان و انسانها را مبتلا کنند. همانند همه ی گروه های بیماریزا، ویروس ها انواع مختلفی دارند. یکی از انواع این ویروس ها که اولین بار در دهه ۱۹۶۰ شناسایی شد به دلیل اینکه شکل آنها زیر میکروسکوپ الکترونی به صورت تاج است به نام کرونا( تاج) ویروس معروف شد. ژنوم آنها RNA است
کرونا ویروس ها می تواند پستانداران و پرندگان را مبتلا کند و می تواند عامل بیماری هایی در گاو و خوک و انسان باشد. بیماری هایی که خطر مرگ آنها بالاست.
خانواده ی کرونا ویروس می توان عامل بیماری شبیه به سرما خوردگی باشد. اما در سه مورد در جهان خانواده ی کرونا ویروس به صورت اپیدمی و حتی پاندمی با مرگ و میر بالا نمایان شد.
کروناویروس ها خانواده ایی مرگ آفرین یا بی دردسر ؟!
سارس یک کرونا ویروس خطرناک
یک نمونه ایپیدمی کرونا ویروس در سال ۲۰۰۲ میلادی از ایالات جنوبی چین شروع شد و به بیش از سی کشور جهان گسترش پیدا کرد. ویروس از طریق تماس نزدیک با فرد آلوده انتشار پیدا می کرد. هنوز معلوم نیست منشاء بیماری چه بوده ولی حدس می زنند یک نوع خفاش عامل انتقال آن بوده است. بیماری به دلیل بروز نشانه های تنگی نفس حاد به نام نشانگان تنفسی حاد شدید Severe Acute Respiratory Syndrome و خلاصه SARS سارس نامیده می شد .
بیماری از نوامبر ۲۰۰۲ تا جولای ۲۰۰۳ چیزی حدود ۸۰۹۸ نفر مبتلا کرد و حدود ۷۷۴ مرگ در جهان به علت سارس گزارش شد که بیشتر آنها در چین و هنگ کنگ بودند. درصد مرگ و میر آن حدود ۱۰% گزارش شده است
مرس کرونا ویروس خطرناک دیگر
نمونه ی دیگر در سال ۲۰۱۲ بیماری شبیه به سارس در عربستان شیوع پیدا کرد که به آنفولانزای شتری نیز معروف شد و چون از خاورمیانه شروع شده بود به نشانگان تنفسی خاورمیانه Middle East respiratory syndrome (MERS) یا مرس معروف شد. این بیماری علاوه بر ارگان های تنفسی، کبد و کلیه را درگیر می کرد و به همین دلیل میزان مرگ و میر آن بیش از یک سوم افرادی بود که تشخیص داده می شد.
این ویروس هم از طریق تماس نزدیک با افراد نزدیک انتقال پیدا می کرد
کویید ۱۹ کرونا ویروس جدید
نمونه ی دیگر هم در اواخر ۲۰۱۹ در ووهان چین بود. یک پزشک نشانه های بیماری سارس را گزارش می کند و مدت کوتاهی بعد از گزارش او تمام استان گرفتار همه گیری این بیماری می شود که پس از شناخت کامل آن به نام Coronavirus disease 2019 (COVID-19 معروف شد. بیماری که در انتهای سال ۲۰۱۹ شروع و تا امروز تقریبا همه ی جهان را گرفتار کرده و با توجه به گزارش سازمان بهداشت جهانی پاندمی ایجاد کرده است منشاء این ویروس که از خانواده کرونا ویروس هاست. هنوز با اطمینان معین نشده است ولی احتمالا از خفاش یا نوعی مورچه خوار به انسان منتقل شده است.
شیوه ی انتقال بیماری کووید ۱۹
ویروس عامل بیماری می تواند در سطوح زنده بماند. در هنگامی که فرد بیمار سرفه می کند ویروس همراه ذرات بزاق و سرفه به اطراف پراکنده می شود و بر روی دست ( اگر سرفه به کف دست انجام شده) یا سطوح اطراف می نشیند. فرد بیمار با قرار دادن دست خود بر روی سطوح ، ویروس را به آن منتقل می کند و در این شرایط اگر فرد سالم دست خود را بر روی این سطوح آلوده قرار دهد و دست خود را به صورت و یا مخاط بینی و دهان بزند و یا با فرد بیمار دست داده و روبوسی کند، ویروس به او منتقل می شود و می تواند بیمار شود
در واقع شیوه ی انتقال بیماری تا کنون
• قطرات تنفسی که در ھنگام عطسه یا سرفه منتشر می شوند
• تماس فردی مانند لمس دست یا دست دادن
• دست زدن به ھر شی یا سطحی که ویروس بر روی آن است و سپس دست زدن به دھان، بینی یا چشمھا قبل از شستن دستھا
پیشگیری از کووید ۱۹
به دلیل اینکه هنوز واکسنی برای بیماری کشف نشده است و با توجه به شیوه ی انتقال بیماری بهترین توصیه ای که می توان ارایه داد این است که در معرض ویروس قرار نگیرید. به همین دلیل راهکارهای مناسب برای پیشگیری از مبتلا شدن را می توان طرح ریزی کرد. می توان توصیه های مناسب زیر را برای کاهش احتمال ابتلا به بیماری کووید ۱۹ ارایه داد:
– دستها را به صورت منظم با آب و صابون بشویید. مدت زمان مناسب برای شستن دستها حداقل ۲۰ ثانیه است. باید از شیوه ای استفاده کنید که تمام دست از نوک انگشتان و قسمت های داخلی انگشتان و کف و پشت دست به خوبی شسته شود. آب و صابون موثرترین روش برای کاهش انتشار ویروس است
– می توانید از مواد با پایه الکل برای شتسن دست ها استفاده کنید. یا از موادی که برای همین منظور طراحی شده اند. مواد ضد عفونی کننده با پایه الکل
– در صورتی که امکان شستن دست برای شما مقدور نباشد به هیچ وجه دستهای نشسته را به صورت و مخاط بینی و دهان و چشم نزنید
– مطابق توصیه های بهداشتی در هنگام سرفه و عطسه حتما از دستمال کاغذی استفاده کنید و آن را درون سطل زباله دردار بریزید ( در جیب خود قرار ندهید) یا اگر دسترسی به دستمال ندارید در بین آرنج خود عطسه یا سرفه کنید. به هیچ وجه درون کف دست خود سرفه نکنید چون تقریبا همه ی کارهای خود را با کف دست و انگشتان انجام می دهید
– همه ی سطوحی که با آن تماس دارید را به صورت مرتب ضد عفونی کنید. برای این کار می توانید از محلول های حاوی الکل یا مایعات مناسب حاوی مقدار مناسب کلر استفاده کنید.
– از دهان زده دیگران استفاده نکنید. از ظروف مشترک یا وسایل مشترک استفاده نکنید
– رعایت فاصله از دیگران حداقل یک و نیم تا دو متر
– از دست دادن و روبوسی کردن پرهیز نماید
با توجه به گسترش بیماری در ایران و همچنین اطلاع از امکانات بیمارستانی علاوه بر توصیه های فوق برای پیشگیری از ابتلای به بیماری توصیه می کنم
– از حضور در تجمع ها مثل کنسرت و رویداد ورزشی و یا هر رویدادی که با تجمع همراه باشد پرهیز کنید. بی جهت و بدون دلیل و برای اموری که اورژانس نیست به مراکز درمانی مراجعه نکنید.
– بهترین شیوه این است که در فضای عمومی نباشیم. ولی اگر مجبوریم به هر دلیلی در فضای عمومی و بیرون از منزل حضور پیدا کنید فاصله را رعایت شود. ماسک داشته باشید
– از شیوه قرنطینه نمودن خود استفاده کنید. در خانه بمانید و به محل کار و بیرون از منزل نروید
اگر چه با گسترش بیماری در جهان برخی داده ها تغییرات اندکی داشته است. در ابتدای گسترش بیماری استفاده از ماسک به عنوان عامل پیشگیری مطرح نمی شد و فقط به بیماران توصیه می شد که از ماسک استفاده کنند تا امکان پخش ذرات ویروس را کم کنند. همچنین به کادر درمان و یا کسانی که از بیمار خود در منزل پرستاری می کنند توصیه می شد که حتما ماسک بزنند اما اخیر با توجه به اطلاعات بهتری که به دست آمده است توصیه می شود که جهت پیشگیری از بیمار شدن می توان از ماسک جراحی ساده استفاده کرد. در صورتی که به ماسک جراحی دسترسی ندارید می توانید از یک پارچه ی تمیز چندلایه شده استفاده کنید این شیوه هم موجب می شود مقدار کمتری ویروس وارد مخاط شوند
نشانه های کووید ۱۹ چیست
فرد مبتلا بعد از تماس با ویروس چیزی حدود ۲ تا ۱۴ روز می تواند نشانه های خفیف تا شدید بیماری را بروز دهد. بیماری بیش از ۸۵ درصد موارد به صورت خفیف بروز پیدا می کند.
پنج نشانه عمده ی بیماری در تصویر زیر دیده می شود:
ممکن است بیمار بدون هرگونه علایمی باشد اما غالبا بیماران با نشانه های عفونت دستگاه تنفس فوقانی مانند سرفه و گلودرد و تب و گاهی ابریزش بینی مراجعه می کنند. برخی علایم آن مانند ویروس های دیگر مانند رینوویروس است . از نظر تشخیصی با انجام آزمایش ویروس شناسی از مخاط گلو و انتهای حلق می توان نوع آن را تشخیص داد.
برخی بیماران علایم جدی تر دستگاه تنفسی تحتانی پیدا می کنند که می تواند علایم جدی تری در فرد ایجاد کند. سرفه شدید تر و تنگی نفس و علایم ذات الریه که می تواند موجب شود تا بیمار در بیمارستان بستری شود.
وجود برخی بیماری های زمینه ای در فرد می تواند عاملی باشد که بیماری به صورت حاد تر و شدید بروز پیدا کند.
افراد پرخطر یا های ریسک شامل:
افراد بالای ۶۵ سال
افرادی که در خانه سالمندان زندگی می کنند
افرادی که دارای بیماری زمینه ای ریوی مانند آستم و یا بیماری زمینه ای قلبی هستند
افرادی که زمینه ی اختلال ایمنی دارند مانند کسانی که شیمی درمانی می شوند
افرادی که چاقی مفرط دارند و (BMI) اندکس توده ی بدنی شان بالای ۴۰ است.
خانم های باردار
این گروه باید مراقبت بیشتری انجام دهند و در صورت بروز نشانه های شدت بیماری به مراکز درمانی معین شده مراجعه نمایند.
جمع بندی در مورد کرونا یا کووید ۱۹
بیماری به شدت مسری است و به دلیل اینکه برای بشر تازگی دارد، به شدن بیماریزا است و نرخ گسترش پذیری بیماری هم بالاست و در صورت عدم رعایت نکات پیشگیری بیماری به راحتی منتشر می شد. با توجه به اینکه هنوز درمان معین و مشخصی برای بیماری شناخته نشده و هنوز واکسنی برای آن درست نشده است باید تلاش کنیم که نرخ بروز بیماری نسبت به توانایی درمانی هر منطقه پایین تر باشد تا بتوانیم با بهترین امکانات درمانی افراد بد حال را درمان کنیم. تا نرخ مرگ و میر بیماری را کاهش دهیم در غیر این صورت بیماری بیش از توان کادر درمان گسترش یافته و کادر درمان قابلیت کنترل و خدمات رسانی مناسب را نداشته و مرگ و میر بالاتری از بیماری را شاهد خواهیم بود
بهترین راه پیشگیری عدم تماس با ویروس است و برای این کار باید دقت کنیم که سطوح را مرتب تمیز نماییم و دست ها را بشوریم . بهتر است از خروج بدون دلیل و بی مناسبت از منزل پرهیز کنیم.
تا کشف داروی مناسب و یا واکسن مناسب بهترین کار صبوری کردن و دقت در شستشوی دستها است. بهتر است عادت کنیم تا دستهای مان را نشسته ایم به صورت و بینی و چشم های مان دست نزنیم.
دکتر ابوالقاسم ابراهیمی
