بدن ما به گونه ای طراحی شده که مواد غذایی خورده شده در دستگاه گوارش هضم و ریز شده و جذب می شود و مواد یا به صورت کامل یا به صورت متابولیت ها وارد گردش خون می شود. موادی که وارد خون می شود و متابولیت های تولید شده ی آن و هورمونها و … همه و همه برای سوخت و ساز بدن به کار می رود و برای زنده ماندن و عملکرد طبیعی و فعالیت روزانه استفاده می شود.
اگر به هر دلیلی این مواد در بدن مصرف نشود و به قولی سوخته نشده و موجب ایجاد فعالیت نشوند باید در جایی انباشته شوند. انباشت مواد به صورت خاص رخ می دهد که معمول ترین آن به صورت چربی است . همین انباشته شدن مواد خورده شده ی اضافی می تواند مجموعه ای از رخدادها را ایجاد کند که برای بدن ما آسیب زا است.
اسیب هایی که مواد غذایی خورده شده ی اضافه به بدن وارد می کند در نام مشکلی به نام سندرم متابولیک تعریف شده. سندرم متابولیک خطر بیماری قلبی و سکته مغزی و دیابت را زیاد می کند و به همین دلیل باید به صورت ویژه به آن دقت کرد
سندروم متابولیک چیست؟
سندروم متابولیک چیست؟ چه زمانی از اصطلاح سندرم متابولیک استفاده می کنیم؟ چه خطرات و عوارضی ، بیماران سندروم متابولیک را تهدید می کند؟ و انتظار بروز چه بیماریهایی را در این افراد داریم؟ قرار است در این مقاله به سوالات گفته شده مختصری پاسخ داده شود و نسبت به آن آگاهی پیدا کنیم
آنچه که به صورت امروزین سندرم متابولیک تعریف می شود در سال ۱۹۸۸ توسط Reaven و همکاران به صورت مقاله در مجله ی علمی دیابت مطرح شد {منبع} در مقاله ، او از مقاومت به انسولین حرف می زند و به گروهی از عوامل اتیولوژیک مشترک اشاره می کند که می تواند در بروز آن موثر باشد. عوامل مشترکی مثل افزایش انسولین، تست تحمل گلوگوز تخریب شده (IGT) و افزایش VLDL و تریگلیسرید و کاهش HDL کلسترول و فشار خون بالا. او نام این عوامل مشترک را سندرم ایکس گذاشت. چند سال بعد جزء مهم چاقی مرکزی به این عوامل مشترک اضافه شد و در نهایت در سال ۱۹۹۸ سازمان بهداشت جهانی اولین تعریف بین المللی را از این مشکل ارایه نمود . باقی سازمانها و انجمن ها نیز این مشکل را تعریف کرده و به صورت امروزی با نام سندرم متابولیک آن را توضیح می دهند.
میزان شیوع سندرم متابولیک از سالهای گذشته تا کنون روند افزایشی داشته است. به خاطرشیوه ی زندگی که بیشتر به سمت کم تحرکی و نوع رژیم غذایی در حال افزایش است به نحوی که در آمریکا از سال ۱۹۴۴ تا ۱۹۸۸ که رقم آن حدود ۲۲% بود به صورت چشمگیر در سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ به ۳۴% افزایش پیدا کرده است و همچنان در حال افزایش است.
در مطالعات متفاوت بین عوامل اتیولوژیک مشترک (که در سرفصل سندرم متابلیک تعریف می شود) و بروز بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع دوم رابطه ی معنی داری وجود دارد و این عوامل می توانند بروز عوارض قلبی عروقی و دیابت را بیشتر کنند
چگونه می توانیم سندرم متابولیک را تشحیص دهیم؟
برای تشخیص سندرم متابولیک در صورتی که بیمار سه نشانه یا بیشتر از علایم زیر را داشته باشد باید به سندرم متابولیک فکر کنیم:
- چاقی مرکزی که با افزایش دور کمر ارزیابی می شود : در کشورهای آمریکایی و اروپایی استاندارد معینی برای این منظور وجود دارد . اندازه گیری دور شکم برای به دست آوردن چاقی شکمی کمک می کند. فرم یا شکلی که به« شکل سیب apple shape » معروف است چربی های دور شکمی است که ذخیره شده است . این افزایش اندازه دور شکم ( در مقایسه با افزایش چربی دور باسن) رابطه ی مستقیمی با افزایش خطر های بیماری قلبی دارد. این رقم مطابق استانداردهای آمریکایی رقم زیر است:
- مقدار دور شکم در خانم ها بیش از ۳۵ اینچ ( ۸۸ سانتی متر) و اقایان بیش از ۴۰ اینچ ( ۱۰۲ سانتی متر)
- کاهش مقدار HDL کلسترول: مقدار اچ دی ال کلسترول که در آقایان کمتر از mg/dL 40 و در خانم ها کمتر از mg/dL50
- افزایش فشار خون : فشار خون سیستولیک( عدد بالای فشار خون) ۱۳۰میلیمتر جیوه یا بیشتر از آن و فشار خون دیاستولیک (عدد پایین فشار خون ) ۸۵ یا بیشتر از آن
- افزایش قند خون ناشتا: مقدار FBS بیشتر یا مساوی۱۰۰ mg/dL
وقتی ریسک فاکتورهای یاد شده با همدیگر وجود داشته باشند شانس بروز مشکلات قلبی عروقی بسیار بیشتر از حضور یک نشانه به تنهایی است. برای مثال بالا بودن فشار خون به تنهایی جدی و مشکل آفرین است اما بالا بودن فشار خون به همراهی بالا بودن قند خون در زمانی که چربی دور شکم زیاد است ( ترکیب شناخته شده در سندرم متابولیک) یعنی یک مشکل بسیار جدی قلبی عروقی و دیابت وجود دارد
عوامل زمینه ای بروز سندرم متابولیک چیست
برای بروز سندرم متابولیک برخی عوامل زمینه ای را می شناسیم. عواملی مثل تغذیه ی نامناسب و داشتن افزایش وزن و چاقی و کم تحرکی از شناخته شده ترین عوامل زمینه ای برای بروز سندرم متابولیک است. اگر افراد با تغییر لایف استایل (شیوه زندگی) با تغییر عوامل زمینه ایی که فابلیت تغییر دارد به سمت مصرف غذای سالم بروند و وزن خود را کاهش دهند یا بیشتر ورزش کنند، می توانند از بروز بسیاری از مشکلات مرتبت با سندرم پیشگیری کنند.
برای سندرم متابولیک چه رژیمی مناسب است
محققین در حال بررسی بهترین رژیم غذایی برای کنترل سندرم متابولیک هستند. سوال ساده این است که کدام رژیم غذایی برای پیشگیری از سندرم متابولیک بهتر است؟ با انجام تحقیقات گسترده، محققان به این نتیجه رسیده اند، رژیم غذایی مدیترانه ای برای کاهش بروز سندرم متابولیک بهترین رژیم است. رژیم های غذایی که دارای اندکس گلیسمیک کمتری هستند ( که مانع از بالا رفتن ناگهانی قند خون و به طبع آن افزایش ترشح انسولین می شود ) برای کنترل مشکلات قند خون و مقاومت به انسولین بسیار موثر هستند
طبیعی است که استفاده ترکیبی از رژیم مدیترانه ای و رژیم با اندکس گلایسمی پایین برای این بیماران بسیار موثر و کنترل کننده است
بهترین رژیم غذایی برای سندرم متاوبولیک:
رژیم مدیترانه ای است
رژیم مدیترانه ای که شامل روغن زیتون و میوه و سبزی و دانه ها و مغزهای خوردنی ، حبوبات و گندم کامل با کاهش مصرف شکر و کاهش مصرف آرد و کاهش مصرف الکل و همچنین کاهش مصرف میوه های خشک و آب میوه و همچنین کاهش سبزی های دارای نشاسته ایی مانند سیب زمینی رژیم مناسبی است
رعایت و دقت درمصرف مواد غذایی با اندکس گلایسمیک بالا. مواد غذایی دارای اندکس گلایسمیک بالا موجب بالا رفتن مقدار قند خون به صورت آنی و بالا رفتن میزان انسولین می شود. این امرمی تواند موجب افزایش مقاومت به انسولین ( یکی از نشانه های مهم سندرم متابولیک) شود. در نتیجه یک رژیم غذایی که در آن از مواد غذایی با اندکس گلایسمی پایین استفاده می شود می تواند موجب کاهش قند خون شود و موجب کاهش اثر مقاومت به انسولین می شود.
رژیم مدیترانه ای هم موجب کاهش وزن می شود و هم موجب اثر مثبت روی کاهش چربی می شود و در کاهش خطر دیابت نوع دو حدود بیست درصد موثر است
تحقیقات نشان داده است که رژیم مدیترانه ای می تواند موجب نکات مثبت زیر گردد :
- کاهش وزن و کاهش شاخص توده ی بدنی (BMI) و کاهش توده چربی و کاهش دور کمر می شود
- کنترل بهتر فشار خون می دهد
- باعث کاهش تری گلیسرید می شود
- درکاهش کلسترول توتال می وشد و همچنین موجب کاهش کلسترول آل دی آل می شود
- موجب کاهش قند خون نشاتا و کاهش هموگلوبین A1C
- موجب کاهش میل به هله هوله می شود
دکتر ابوالقاسم ابراهیمی
مطالعه ی بیشتر
رژیم غذایی Weight Watchers ویت اند واچ روشی برای لاغر شدن
رژیم غذایی ساحل جنوبی و مراحل آن
دکتر اورنیش و رژیم بخور و لاغر شو
رژیم غذایی اتکینز روشی برای لاغری
